«Κύριε Ιησού Χριστέ ο Θεός και Σωτήρ μας. Τούτη την ώρα της μεγάλης δοκιμασίας που διέρχεται ο τόπος μας εξαιτίας των πυρκαγιών που κατακαίουν τον φυσικό μας πλούτο, καταστρέφουν τις περιουσίες και αφαιρούν ανθρώπινες ζωές, αισθανόμεθα την ανάγκη να καταφύγουμε στην βοήθεια Σου, ζητώντας το έλεος σου για την σωτηρία μας.

Συ Κύριε διαφύλαξες από την φωτιά τους Αγίους Τρείς Παίδας, και πολλούς Αγίους Μάρτυρές Σου εδόξασες, όταν διέταξες να μην τους εγγίσουν οι φλόγες τις καμίνου και τα πεπυρακτωμένα σίδερα των βασανιστών τους. Κατάπαυσε Κύριε τους ισχυρούς ανέμους που πολλαπλασιάζουν την καταστρεπτική δύναμη της φωτιάς και ενίσχυσε τους ανθρώπους που έχουν ως καθήκον τους την αντιμετώπισή της. Δώσε δύναμη καρτερίας σ΄εκείνους που επλήγησαν και έχασαν τις περιουσίες τους, και παρηγόρησε εκείνους που είχαν στην οικογένειά τους θύματα. Η Εκκλησία μας προσεύχεται γι΄ αυτούς που έχασαν την ζωή τους και για την ανάπαυση της ψυχής τους. Υπήρξαν αθώα θύματα μιας δραματικής τραγωδίας που έχει βυθίσει στο πένθος όλους μας. Δεν γνωρίζουμε Κύριε τις αιτίες αυτών των πυρκαγιών, αλλά είτε αυτές οφείλονται στον καύσωνα ή σε αμελή ενέργεια ανθρώπου, συγχώρησε τους αμελείς και διάσωσε τον λαό Σου και την κληρονομιά Σου από την απειλή, από τυχόν συνέχιση της καταστροφής και από αναζωπύρωση των εστιών. Εάν, όμως οι φωτιές οφείλονται σε δόλια ενέργεια εμπρηστών, τότε Κύριε, στείλε την δίκαιη οργή Σου επάνω τους και τιμώρησε τους παραδειγματικά για το έγκλημα που θεληματικά διέπραξαν σε βάρος όλου του λαού μας και της Δημιουργίας Σου. Κύριε είμεθα αμαρτωλοί και ομολογούμε τα πάθη μας. Όμως Κύριε « Σοι μόνο αμαρτάνομεν αλλά και σοί μόνο λατρεύομεν». Αναγνωρίζουμε τα λάθη μας και μετανοούμε γι΄ αυτά με δάκρυα.Συγχώρησέ μας τους αμαρτωλούς και δίδαξέ μας τα δικαιώματά Σου. Σ΄ αυτή τη δύσκολη ώρα με το ευλογημένο Χέρι Σου σκεπασέ μας και προστάτευσε τον τόπο μας, ρύσαι μας από πάσης περιστάσεως και ξανάδωσέ μας την χαρά της ευτυχίας και της ασφάλειας. Πρεσβευτές μας επικαλούμεθα την Πάναγνη Μητέρα Σου και όλους τους Αγίους Σου. Αμήν».

(την είχε συντάξει ο μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος Χριστόδουλος)

Ο Κύριος δίνει την εξής εντολή στους δέκα λεπρούς: «πορευθέντες ἐπιδείξατε ἑαυτοὺς τοῖς ἱερεῦσι». Γιατί να πάνε στους ιερείς του Ναού κι όχι σε έναν γιατρό;

Η απάντηση βρίσκεται στα κεφάλαια 13 και 14 του Λευϊτικού. Ο Θεός δίνει στον Μωϋσή με κάθε λεπτομέρεια τα συμπτώματα της λέπρας και αναφέρει σε ποιό στάδιο έπρεπε να εκβάλουν τον λεπρό από το σπιτικό και την τοπική κοινωνία. Ακόμη, περιγράφει ο Θεός και το τελετουργικό που πρέπει να ακολουθήσουν οι ιερείς για να πιστοποιήσουν ότι κάποιος λεπρός καθαρίσθηκε καί έγινε και πάλι υγιής.

Διαβάζοντας τα δύο αυτά κεφάλαια του Λευϊτικού διαπιστώνουμε τα εξής καταπληκτικά.

Η λέπρα είναι σύμβολο της αμαρτίας. Η λέπρα είναι μια επώδυνη ασθένεια που παραμορφώνει τον άνθρωπο και τον οδηγεί στον θάνατο. Η αμαρτία δρα στην ψυχή όπως η λέπρα στο σώμα. Αν θέλουμε λοιπόν να έχουμε μια «εικόνα» της ψυχής που εχει μολυνθεί από την αμαρτία, τότε ας κοιτάξουμε το παραμορφωμένο σώμα ενός λεπρού!

Δεν είναι τυχαίο ότι στην Παλαιά Διαθήκη την πιστοποίηση της μολύνσεως αλλά και του καθαρισμού την κάμουν οι ιερείς. Ας μην ξεχνάμε τον συμβολισμό της λέπρας. Ο άνθρωπος δεν μπορεί να απαλλαγεί μόνος του από την «λέπρα» της αμαρτίας. Ο Θεός μόνο μπορεί να τον λυτρώσει και να τον θεραπεύσει. Αλλά προσέξτε ότι ο Θεός χρησιμοποιεί τους ιερείς. Ακόμα και ο Χριστός, στην εποχή της χάριτος, δεν απαξιώνει τους ιερείς.
Ο λεπρός έπρεπε να εκδιωχθεί από το σπιτικό του και να πάει να ζήσει σε έρημο τόπο. Πρακτικά για να μην μεταδώσει την νόσο. Συμβολικά για να φανερώσει πως η αμαρτία χωρίζει τον άνθρωπο από τον Θεό αλλά και από την κοινωνία με τους αδελφούς.

Ενδιαφέρον είναι το τελετουργικό της πιστοποιήσεως του καθαρισμού και θεραπείας.

Ο θεραπευμένος λεπρός έπρεπε να προσφέρει στο Ναό δύο πουλιά, ένα κομμάτι ξύλο κέδρου, ένα πλεκτό κόκκινο ύφασμα και λίγο ύσσωπο.
Ο ιερέας θυσίαζε το ένα πουλί επάνω από ένα δοχείο με καθαρό τρεχούμενο νερό ώστε το αίμα να πέσει μέσα στο δοχείο. Στη συνέχεια εμβάπτιζε μέσα στο δοχείο, μέσα στο αίμα και το νερό, το δεύτερο πουλί, το ξύλο, το ύφασμα και τον ύσσωπο. Στο τέλος ελευθέρωνε το πουλί. Συμβολικές πράξεις του χριστιανικού βαπτίσματος και της θείας ευχαριστίας. Το αίμα και το νερό μας θυμίζουν την νύξη της πλευράς του Χριστού από τον Κεντυρίωνα στο Γολγοθά. Θυσιάσθηκε Αυτός, για να ελευθερωθούμε εμείς. Το ξύλο του κέδρου έχει την ιδιότητα να μην σαπίζει. Είναι σύμβολο της θεϊκής φύσεως του Χριστού. Το ύφασμα είναι σύμβολο της ανθρώπινης φύσεώς Του. Και ο ύσσωπος, που είναι αρωματικό φυτό, είναι σύμβολο του Αγίου Πνεύματος.
Ο πρώην λεπρός έπρεπε μετά να επιστρέψει στο σπίτι του και ύστερα από επτά ημέρες να ξαναπάει στο Ναό και να προσφέρει δύο αρνιά και ένα δοχείο λάδι. Ο ιερέας τον έχριε με το λάδι στο δεξιό αυτί, στο δεξί χέρι και στο δεξί πόδι. Στη συνέχεια τον έχριε στο κεφάλι και σε όλο το σώμα με το λάδι και τον ράντιζε με το αίμα των αμνών. Η πράξη της χρίσεως με το λάδι μας θυμίζει την χρίση του κατηχουμένου με το επορκιστό έλαιο. Είναι φανεροί οι συμβολισμοί καθώς και η προέλευση της χρίσεως με το έλαιο στο χριστιανικό βάπτισμα.

Ας θυμηθούμε επίσης και κάποιες ιστορίες από την Παλαιά Διαθήκη που έχουν σχέση με τη λέπρα αλλά και με το σημερινό ευαγγελικό ανάγνωσμα.

1. Όταν ο Θεός είπε στο Μωϋσή να επιστρέψει στην Αίγυπτο και να ηγηθεί του Ισραηλιτικού λαού, εκείνος έφερε ως εμπόδιο την βραδυγλωσσία του. Ποιά ήταν η απάντηση του Θεού; Του ζήτησε να βάλει το χέρι του στο κόρφο του και να το βγάλει πάλι έξω. Το χέρι του Μωϋσή ήταν λεπρό. Του ζητά να το βάλει δεύτερη φορά στον κόρφο του και να το ξαναβγάλει. Τώρα το χέρι του Μωϋσή είναι καθαρό. Τι ουσιαστικά λέει ο Θεός; Μωϋσή, την «λέπρα» την έχεις μέσα σου, στον κόρφο σου. Δηλαδή, γνωρίζω ότι είσαι άνθρωπος αδύναμος και αμαρτωλός. Αλλά δεν θα ενεργήσεις εσύ αλλά Εγώ. Ταπεινώσου λοιπόν κι ακολούθησε το θέλημα του Θεού με πίστη και εμπιστοσύνη.

2. Ο Νεεμάν ήταν μεγάλος Ασσύριος στρατηγός. Έπασχε όμως από λέπρα. Θεραπεία δεν υπήρχε. Ώσπου μια ημέρα μία Ισραηλίτισσα δούλη του ανέφερε τον μεγάλο Προφήτη Ελισσαίο. Ξεκίνησε ο Νεεμάν με τη συνοδεία του και πολλά δώρα κι έφτασε στις όχθες του Ιορδάνη, όπου σε μία σπηλιά κατοικούσε ο Προφήτης. Ο Ελισσαίος δεν βγήκε έξω αλλά έστειλε έναν μαθητή του, τον Γιεζί. Ο μαθητής μετέφερε στο στρατηγό την εντολή του Προφήτη. Αν θέλεις να καθαρισθείς μπες μέσα στα νερά του Ιορδάνη και πλύσου εκεί επτά φορές. Ο στρατηγός θύμωσε. Νόμισε ότι ο προφήτης τον κοροϊδεύει. Δεν ήθελε να κατέβει από το άρμα του. Ένιωσε προσβεβλημένος από την συμπεριφορά του Ελισσαίου. Τελικά πείσθηκε από τους υπηρέτες του και βαπτίστηκε επτά φορές στον Ιορδάνη. Και θεραπεύθηκε. Και μάλιστα το δέρμα του έγινε όπως του μωρού παιδιού!
Τι συνέβη με τον Νεεμάν; Ο προφήτης δεν βγήκε από το σπήλαιο για να δηλώσει ότι ο Θεός έχει τη δύναμη της θεραπείας. Το βάπτισμα στον Ιορδάνη είναι σύμβολο του χριστιανικού βαπτίσματος. Και το μεγάλο πρόβλημα του Νεεμάν ήταν ο εγωισμός του. Δεν ήθελε να κατέβει από το άρμα του. Πως είναι δυνατόν αυτός ο μεγάλος στρατηγός να κατέβει από τον εγωισμό του, την κενοδοξία του, από την ιδέα που είχε για τον εαυτό του; Όταν ταπεινώθηκε, θεραπεύθηκε…

Επιστρέφουμε στην ευαγγελική ιστορία. Ο Κύριος βλέπει τον ένα θεραπευμένο λεπρό να επιστρέφει για να αποδώσει ευχαριστία και ρωτά: «οὐχὶ οἱ δέκα ἐκαθαρίσθησαν; οἱ δὲ ἐννέα ποῦ; οὐχ εὑρέθησαν ὑποστρέψαντες δοῦναι δόξαν τῷ Θεῷ εἰ μὴ ὁ ἀλλογενὴς οὗτος;»

Είδαμε ότι η λέπρα είναι σύμβολο της αμαρτίας. Με το αίμα Του μας λύτρωσε ο Χριστός από αυτήν την φοβερή κατάσταση. Αξιωθήκαμε του Αγίου Βαπτίσματος. Αξιωθήκαμε πολλών δωρεών. Ήμασταν «αλλογενείς», γεννήματα της φθοράς και του θανάτου. Μας έδωσε την χάρη της υιοθεσίας. Μας υποδέχθηκε και πάλι στο πατρικό μας σπίτι.

Άραγε, δίνουμε « δόξαν τῷ Θεῷ»; Ή αρνούμαστε όπως ο Νεεμάν να κατεβούμε από το «άρμα μας» και ακολουθούμε τους εννέα αχάριστους θεραπευμένους λεπρούς;

Γράφουν ό,τι νάναι χωρίς να έχουν ερευνήσει, ούτε καν να έχουν ερωτήσει τους παλαιότερους που θυμούνται τους παππούδες τους ιερείς οι οποίοι ζούσαν χωρίς την κρατική μισθοδοσία.

Η Εκκλησία στην Ελλάδα έδωσε (αφελώς) κατά καιρούς το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας της στο Κράτος. Το Κράτος ανέλαβε την μισθοδοσία του Κλήρου. Η μισθοδοσία δεν προέρχεται από τα χρήματα των φορολογουμένων. Ουσιαστικά προέρχεται από την περιουσία που έχει δώσει η Εκκλησία.

Η μισθοδοσία ήρθε να θεραπεύσει κι ορισμένες ανισότητες. Οι ιερείς των μεγάλων κοινοτήτων είχαν μεγαλύτερα εισοδήματα ενώ οι ιερείς των μικρών κοινοτήτων έπρεπε ουσιαστικά να περιμένουν τον τενεκέ το λάδι ή το τσουβάλι με το σιτάρι που θα τους έφερναν οι χωρικοί για να ζήσουν τις οικογένειές τους. Η μισθοδοσία έδωσε αξιοπρέπεια στους ιερείς και στις οικογένειές τους.

Τα γράφω αυτά γιατί τα ζώ πολύ έντονα εδώ στην Άπω Ανατολή. Γνωρίζω από πρώτο χέρι τι σημαίνει να μην έχεις μισθό. Εδώ οι κληρικοί (μη εξαιρουμένου και του Μητροπολίτου) μισθοδοτούνται από τις κοινότητες. Κοινότητες που όμως δεν έχουν την ικανότητα να καλύψουν τα βασικά έξοδα, όπως το ηλεκτρικό, το ενοίκιο, κλπ. Καμμία κοινότητα στην Νοτιοανατολική Ασία δεν είναι ικανή να πληρώσει έναν βασικό μισθό στον εφημέριο. Η Μητρόπολη δεν έχει έσοδα από τις κοινότητες. Αντιθέτως, ο Μητροπολίτης οφείλει να ζητιανεύει ώστε να βρει δωρεές και να εξασφαλίσει τα απαραίτητα χρήματα ώστε να καλύψει τις ανάγκες, τους μισθούς, τα έξοδα συντηρήσεως των εκκλησιών, την βιωσιμότητα των ιεραποστολικών και φιλανθρωπικών προγραμμάτων.

Λένε μερικοί: η Εκκλησία είναι πνευματικός οργανισμός δεν είναι κοσμικός. Τι την θέλει την περιουσία και τα χρήματα;

Απαντώ: πως θα ζήσουν οι ιερείς; οι οικογένειές τους;Τι θα κάνατε εσείς αν λαμβάνατε μηνύματα πως κάποιο μέλος ιερατικής οικογένειας ασθενεί και χρήζει νοσηλείας σε νοσοκομείο αλλά δεν υπάρχουν τα απαιτούμενα χρήματα; Τι θα πράξεις όταν στο ταμείο δεν υπάρχει ούτε ένα σέντς; Θα τους πεις απλά ευχές ή θα ελπίσεις να βρέξει ο Θεός αγγελόσκονη;

Συνιστούμε, ειδικά στους νεώτερους κληρικούς, να βρουν μια εργασία ώστε να έχουν ένα μισθό. Αυτό όμως δημιουργεί και προβλήματα. Ο κληρικός δεν είναι διαθέσιμος όλη την εβδομάδα. Μερικές φορές ούτε και την Κυριακή. Σε μερικές χώρες της Ασίας η Κυριακή δεν είναι αργία! Το έργο της Εκκλησίας μένει στάσιμο. Οι προχωρημένοι στην ηλικία κληρικοί δεν μπορούν να βρουν εργασία. Αυτοί τι θα κάνουν; Θα τους αφήσουμε, αυτούς και τις οικογένειές τους, απλώς να πεθάνουν από την πείνα; Να πέφτουν θύματα στα χέρια τοκογλύφων; Να αναγκάζονται να εγκαταλείπουν την Ορθόδοξη Εκκλησία γιατί δεν μπορούν να έχουν ένα πιάτο φαγητό; Όσοι εργάζονται ιεραποστολικά δεν αξίζουν λίγη αξιοπρέπεια;

Όσο κι αν ακούγεται κυνικό, είναι η ωμή αλήθεια: εάν δεν υπάρχουν χρήματα κλείνουν τα πάντα. Ούτε Ναούς μπορείς να έχεις, ούτε Επίσκοπο, ούτε κληρικούς, ούτε ιδρύματα. Ούτε βεβαίως ιεραποστολή.

Σκέπτομαι: Στην Ελλάδα, η Εκκλησία έχει περιουσία (όση της έχει απομείνει) κι έχει εξασφαλίσει την μισθοδοσία των κληρικών της και μερικοί ξινίζουν τα μούτρα τους… Στην Νοτιοανατολική Ασία, η Εκκλησία δεν έχει τίποτα και αγωνίζεται με ψίχουλα για να επιβιώσει και μερικοί στραβώνουν τα μούτρα τους όταν ζητάμε χρηματική υποστήριξη…

Θα μας πείτε τελικά όλοι εσείς οι φωστήρες τί ακριβώς θέλετε από την Εκκλησία;

ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΩΣ ΣΩΤΗΡΟΣ ΠΥΘΑΓΟΡΕΙΟΥ

ΣΑΜΟΣ 6 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 2002

     -Σεβασμιώτατε οἰακοστρόφε τῆς πνευματικῆς νηός τῆς κατά Σάμον καί Ἰκαρίας
Ἐκκλησίας,

     -σεβαστοί πατέρες καί ἀδελφοί συμπρεσβύτεροι,

     -ἀξιότιμοι ἄρχοντες καί ἐκπρόσωποι τῶν πολιτικῶν, στρατιωτικῶν, δικαστικῶν,
ἀστυνομικῶν καί λοιπῶν ἀρχῶν τοῦ τόπου μας,

     -ἐκλεκτέ λαέ τοῦ Θεοῦ,

     Ἐν συντόνω προσευχῆ καί νηστεία διαπλέοντες σύν Θεῶ καί ἐφέτος τό πνευματικό πέλαγος τῆς κατανυκτικῆς περιόδου τοῦ Δεκαπενταυγούστου, ἐφθάσαμεν καί εἰς τήν σημερινήν ἑόρτιον ἡμέραν κατά τήν ὁποία ἡ ἀνά τήν οἰκουμένη Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία τήν Μεταμόρφωση τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ ἑορτάζει καί εὐφροσύνως πανηγυρίζει, ἡ δέ νῆσος ἡμῶν τά νικητήρια καί τήν ὀφειλομένην εὐχαριστίαν ἀναπέμπει εἰς τόν ἐν τῶ ὄρει Θαβώρ μεταμορφωθέντα Κύριον ἐνθυμουμένη τήν διάσωσίν της ἀπό τῆς τουρκικῆς ἐπιβουλῆς κατά τήν 5ην Αυγούστου τοῦ ἔτους 1824.

     Ἐν μέσω δέ τῆς ἱερᾶς ταύτης συναθροίσεως εὐρισκόμενοι ἐπιθυμοῦμε νά κλίνουμε γόνυ λατρευτικῆς προσκυνήσεως ἐνώπιον τοῦ ἀθορύβου μεγαλεῖου τῆς δόξης τοῦ Θεανθρώπου καί νά καταθέσουμε σεβασμό καί τιμή, σπονδή ἀναγνώρισης καί εὐγνωμοσύνης, στή σιωπηλή ἀρετή, στήν εὐψυχία καί στήν ἀνυστερόβουλη θυσία τῶν Σαμίων ἀγωνιστῶν καί ἡρώων.

     Πρώτη αἰτία καί ἀφορμή τῆς χαρᾶς τοῦ σημερινοῦ πανηγυρικοῦ ἑορτασμοῦ εἶναι ἡ ἑορτή τῆς Μεταμορφώσεως τοῦ Σωτῆρος. Εἶναι ἡ ἡμέρα κατά τήν ὁποία στό ὄρος Θαβώρ ἄστραψε “ὁ νοητός ἥλιος τῆς δικαιοσύνης” καί ἀπεκαλύφθη τό Μυστήριον τῆς θεανδρικότητος τοῦ Προσώπου τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ ἀλλά καί ἐφανερώθη τό δεύτερον ἡ τῆς Τριάδος προσκύνησις.

     Πορευόμενος ὁ Κύριος πρός τό ἑκούσιον Πάθος καί θέλοντας νά ἐνισχύσει καί νά στηρίξει τούς μαθητές του, παραλαμβάνει τούς προκρίτους τῶν μαθητῶν, τόν Πέτρο, τόν Ἰάκωβο καί τόν Ἰωάννη εἰς ὅρος ὑψηλόν καί ἀποκαλύπτει τό ἄρρητο μεγαλεῖο τῆς Θεότητός Του. “Καί μετεμορφώθη ἔμπροσθεν αὐτῶν καί ἔλαμψε τό πρόσωπον αὐτοῦ ὡς ὁ ἥλιος, τά δέ ἱμάτια αὐτοῦ ἐγένετο λευκά ὡς τό φῶς”, σημειώνει ὁ εὐαγγελιστής Ματθαῖος. Ἡ Μεταμόρφωση δέν συνιστᾶ γιά τόν Θεάνθρωπο ἀλλαγή ἤ ἀλλοίωση. Γιατί ὅπως ἐξηγεῖ ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός, ἡ δόξα τῆς Θεότητος τοῦ Χριστοῦ “δόξα τοῦ σώματος λέγεται”. Δηλαδή οὐδέποτε τό ἅγιο Σῶμα του ὑπῆρξε ἀμέτοχο τῆς θείας δόξας. Ἀπό τή στιγμή τῆς ὑποστατικῆς ἑνώσεως τῶν δύο φύσεων, τῆς θείας καί τῆς ἀνθρωπίνης, τό σῶμα τοῦ Χριστοῦ “τήν δόξαν τῆς ἀοράτου θεότητος πεπλούτηκε”. Ὅμως ἐνῶ τό σῶμα Του ἦταν ὁρατό, ἡ δόξα τοῦ σώματός Του ἦταν ἀφανής, “τοῖς μή χωροῦσι καί ἀγγέλοις ἀθέατα ἀοράτως ἐχρημάτιζε”. Τήν ὥρα τῆς Μεταμορφώσεως ὁ Κύριος δέν προσλαμβάνει κάτι πού δέν εἶχε, ἀλλά φανερώνει στούς μαθητές Του αὐτό ἀκριβῶς πού ἦταν, διανοίγοντας τά μάτια τους καί δίνοντάς τους τή δυνατότητα νά βλέπουν τήν ἄκτιστη δόξα του. Στό Θαβώρ ἔχουμε καί μεταμόρφωση τῶν Μαθητῶν. Οἱ μαθητές ἀξιώθηκαν νά δοῦν τή θεουργία τῆς ἀνθρωπίνης φύσης τοῦ Χριστοῦ, ἀκριβῶς γιατί μετεμορφώθηκαν αὐτοί οἱ ἴδιοι. “Ἐνηλλάγησαν οὖν καί οὕτω τήν ἐναλλαγήν εἶδον”, τονίζει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς. Ἡ μεταμόρφωση τῶν μαθητῶν ἔγινε σέ ὅλη τήν ψυχοσωματική τους ὕπαρξη. Οἱ μαθητές δέν εἶδαν τό θεῖο φῶς μόνο μέ τό νοῦ τους, πού εἶναι ὁ ὀφθαλμός τῆς ψυχῆς, ἀλλά καί μέ αὐτές τίς σωματικές τους αἰσθήσεις, οἱ ὁποίες προηγουμένως δυναμώθηκαν ἀπό τήν ἄκτιστη ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ καί μεταμορφώθηκαν γιά νά τό δοῦν.

     Οἱ θεολογικές καί σωτηριολογικές προεκτάσεις τῆς Μεταμορφώσεως εἶναι σημαντικές. Στό Θαβώρ ἔχουμε τήν ἀποκάλυψη τῆς Θεότητος τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ὁ Ἰησοῦς δέν εἶναι ἕνας ἠθικολόγος διδάσκαλος, ἕνας ὀξύνους φιλόσοφος, κάποιος ἰδεαλιστής ἤ κοινωνικός ἀναμορφωτής ἀλλά αὐτός ὁ ἴδιος ὁ Θεός, ὁ Δημιουργός πάσης κτίσεως ὁρατῆς τε καί ἀοράτου, ὁ ὁποῖος ἐνσαρκώθηκε γιά νά ἐλευθερώσει ὁλόκληρη τήν δημιουργία ἀπό τήν φθορά, τήν ἁμαρτία καί τό θάνατο. Ὁ δοξασμός καί ὁ φωτισμός τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως τοῦ Θεανθρώπου καί ἡ λάμψη τῶν ἰματίων του προαναγγέλει τήν σωτηρία ὁλόκληρης τῆς κτίσεως. Ὁλόκληρη ἡ δημιουργία καραδοκεῖ μέ ἀγωνία τό σωτήριο κάλεσμα τοῦ Θεοῦ καί δέχεται σκιρτῶσα τόν ἁγιασμό τοῦ ἀκτίστου φωτός τῆς θεϊκῆς χάριτος. Ἡ μεταμόρφωση καί ἡ ἐναλλαγή τῆς ψυχοσωματικῆς ὑπάρξεως τῶν τριῶν μαθητῶν φανερώνει καί τόν δοξασμό τῆς δικῆς μας χοϊκῆς φύσεως. Ἡ Μεταμόρφωση τοῦ Χριστοῦ ὁρίζει σωτηριολογικά τήν “ἐν Χριστῶ” μεταστοιχείωση καί τῆς δικῆς μας φύσεως. Ἡ πίστη λοιπόν πρός τόν Θεό εἶναι μετοχή τοῦ πιστεύοντος σ’ αὐτό τό γεγονός τῆς Μεταμορφώσεως καί πορεία τῆς ἀνθρώπινης ὕπαρξης πρός τήν κατά χάριν θέωση.

     Στήν σημερινή ἐποχή κατά τήν ὁποία ὁ κόσμος ἀρνεῖται αὐτήν τήν θεϊκή μεταμόρφωση, ὁ πολιτισμός μας καί ἡ ζωή μας παραμορφώνεται ὀντολογικά. Οἱ ἄνθρωποι ζοῦν ἀπαράκλητοι καί ἀπογοητευμένοι. Ὁ ρυθμός τῆς ζωῆς γίνεται ὁλοένα καί ταχύτερος. Πνιγόμαστε στήν ἀγωνία καί στό ἄγχος τῶν ἐγωιστικῶν θεηλημάτων μας καί τοῦ ἁμαρτωλοῦ τρόπου ζωῆς μας. Ἡ ἀνθρωπότητα φοβᾶται νά σταματήσει, φοβᾶται νά στοχασθεῖ καί μέ τόν ἔξαλλο ρυθμό τῆς καθημερινότητας, μέ τήν αὐτοθέωση τοῦ ἀνθρωπίνου πνεύματος προσπαθεῖ νά ἐξορκίσει τό ἀδιέξοδο στό ὁποῖο ἔχει περιέλθει. Αὐτός ὁ παραμορφωμένος, θά τολμοῦσα νά πῶ ὁ δαιμονιώδης, τρόπος ζωῆς προσπαθεῖ νά χτυπήσει καί τήν πόρτα τῆς Ἐκκλησίας. Θέλει νά τήν ἀφοπλίσει, νά φιμώσει τή φωνή της, νά τήν μεταβάλλει σέ ἕνα ἐξάρτημα τοῦ σύγχρονου τρόπου ζωῆς, ἕνα ἀπολίθωμα, ἕνα ὅμορφο ἔθιμο. Ἡ Ἐκκλησία ὅμως εἶναι καί παραμένει ἡ μοναδική ἐλπίδα τοῦ κόσμου. Γιατί ἐντός τῆς Ἐκκλησίας ὑπάρχει ὁ Μεταμορφωθείς Κύριος αὐτός ὁ ὁποῖος ἔδωσε ὑπόσταση στήν ζωή, στήν ἀλήθεια, στήν ἀγάπη καί στήν ἐλευθερία· ὁ φιλόστοργος πατέρας, πού μέ τήν ἀγάπη τῆς σταυρικῆς του θυσίας θεραπεύει τόν ἄνθρωπο καί καθαίρει καί ἁγιάζει τήν ἀνθρώπινη φύση. Ὁ Θεός προσφέρει στόν καθένα μας ἀπλόχερα· γιά νά λάβουμε ὅμως τίς δωρεές του πρέπει κι ἐμεῖς νά ἑτοιμάσουμε τόν ἑαυτό μας “πρός θείαν ἀνάβασιν”.

     Αὐτή ἡ ἀνοδική πορεία καταδεικνύεται ἀπό τό γεγονός ὅτι ἡ Μεταμόρφωση τοῦ Χριστοῦ λαμβάνει χώρα σέ ὅρος ὑψηλό. Τό ὄρος εἶναι σύμβολο ὅτι ὅποιος θέλει νά γίνει μέτοχος τῶν θείων μυστηρίων, εἶναι ἀνάγκη νά ἀφήσει τά χαμηλά καί νά ὑψωθεῖ στό ὄρος τῆς ἁγιότητος. Ὁ ἱερός ὑμνογράφος τῆς σημερινῆς ἑορτῆς τονίζει: “οἱ τῶ ὕψει τῶν ἀρετῶν διαπρέψαντες καί τῆς ἐνθέου δόξης ἀξιωθήσονται”. Ἐκεῖνοι δηλαδή πού διέπρεψαν, φθάνοντας στίς ὑψηλές κορυφές τῶν χριστιανικῶν ἀρετῶν, αὐτοί καί θά ἀξιωθοῦν νά γίνουν μέτοχοι τῆς θείας δόξης. Ἡ καρδιακή καί πνευματική αὐτή ἀνάβαση εἶναι οὐσιαστικά κάλεσμα πρός μία πραγματική ἐλευθερία. Ἡ ἐν Χριστῶ ζωή μᾶς ἐλευθερώνει ἀπό τά γήινα καί φθαρτά, ἀπό τά παροδικά καί μάταια, ἀπό τήν ἕλξη τῆς ἁμαρτίας καί τήν κυριαρχία τῶν παθῶν. Μᾶς ἐλευθερώνει ἀπό τή φθορά καί τό θάνατο. Καί ἀπόδειξη τούτου εἶναι ὅτι ἐπάνω στό ὅρος ὁ Κύριος συνομιλεῖ μέ τόν Μωϋσῆ καί τόν Ἡλία. Ὁ Θεός δέν εἶναι Θεός νεκρῶν ἀλλά ζώντων, γιατί αὐτός εἶναι ἡ αὐτοζωή καί ὁ χορηγός τῆς ζωῆς. Ἡ παρουσία τῶν δύο προφητῶν οἱ ὁποῖοι βλέποντες τόν Κύριο δέν ξενίζονται ἀλλά τόν ἀναγνωρίζουν ὡς Κύριο καί Θεό τους ἀποδεικνύει καί σέ ἐμᾶς τό γεγονός ὅτι ἡ σύμφωνα μέ τό θέλημα τοῦ Θεοῦ ζωή μᾶς ἀξιώνει ὄχι ἀπλά νά εἴμαστε θεατές τοῦ ἀκτίστου φωτός τοῦ Δημιουργοῦ μας ἀλλά ἐνδεδυμένοι κι ἐμεῖς μέ αὐτό τό ἐκτυφλωτικό καί ἄκτιστο φῶς νά ἀπολαμβάνουμε τήν κοινωνία ζωῆς κοντά στόν Τριαδικό Θεό.

     Ἐπίσης ἡ παραγματικότητα τῆς Μεταμορφώσεως ὑπενθυμίζει στόν ἄνθρωπο καί τόν δυναμισμό τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ. Κάπου ὁ ἱερός Χρυσόστομος λέγει “οὐχ ὁ Θεός ἐστίν ὁ ἐχθραίνων ἀλλ’ ἡμεῖς”. Ἀπέναντι στή δική μας ἀδιαφορία, ἀπιστία καί ἀχαριστία ὁ Θεός ἀπαντᾶ μέ τήν ἀγάπη τοῦ Σταυροῦ. Διά τῶν Μυστηρίων τῆς Ἐκκλησίας Του εὑρίσκεται πάντοτε κοντά μας. Αὐτή ἡ συνεχής παρουσία Του δέν ἐπιτρέπει νά ὀλιγοπιστοῦμε μπροστά στά πικρά ἀδιέξοδα τῆς ζωῆς, γιατί αὐτός δέν παύει νά ἀγρυπνεῖ συνεχῶς κοντά μας κι ἡ ἀγάπη Του πάντοτε νά μακροθυμεῖ καί νά εἶναι ἕτοιμη νά κάνει τά πάντα γιά μᾶς.

     Δεύτερη αἰτία καί ἀφορμή τῆς σημερινῆς πανηγύρεως ἀποτελεῖ ἡ ἐπέτειος τῆς διασώσεως τῆς νήσου ἀπό τήν τουρκική ἀπειλή. Ἡ σύντομη περιγραφή τῶν γεγονότων θά μᾶς πείσει ὅτι μεταξύ τῶν δύο σημερινῶν ἑορτῶν δέν ὑπάρχει μόνον ἐξωτερική σχέσις ἀλλά καί ἐσωτερική.

     Ἀπό τόν Ἰανουάριο τοῦ 1824 ἔγινε ὁρατή γιά τά νησιά τοῦ Αἰγαίου ἡ ἀπειλή τοῦ Τουρκικοῦ καί Αἰγυπτιακοῦ Στόλου. Κι ἡ ἀπειλή αὐτή δέν ἄργησε νά γίνει φρικτή πραγματικότητα. Στίς 7 Ἰουνίου θά καταστραφεῖ ἡ Κάσος καί στίς 21 τό νησί τῶν Ψαρῶν. Οἱ δύο αὐτές καταστροφές συγκλόνισαν τό Αἰγαῖο κάι πολλά νησιά ἔστειλαν στήν Ὑψηλή Πύλη γράμματα ὑποταγῆς. Ἀντιπρόσωπος τῆς Βεζυρείας-σημειῶστε παρακαλῶ ὅτι ὁ ἀντιπρόσωπος ἦταν ἄγγλος πλοίαρχος-μέ γράμματα τοῦ Χοσρέφ πρός τόν Λυκοῦργο Λογοθέτη ἔφθασε καί στή Σάμο ζητώντας τήν ὑποταγή τοῦ νησιοῦ. Ἡ ἀπάντηση τοῦ Λυκούργου ὑπῆρξε ἀντάξια ἑνός Ἕλληνα ἡγέτη: “Ἕν ἄρα ὑπολείπεται ἡμῖν, μένοντες ἐν τῆ πατρίδι νά πολεμήσωμεν. Ὁ δέ Θεός ὁ σώσας ἡμᾶς ἐν ἔτει 1821 αὐτός καί πάλιν ἔστι σωτήρ ἡμῶν”. Ἤδη ὅμως ὁ προνοητικός Λυκοῦργος εἶχε ἀρχίσει νά ὀχυρώνει τά μᾶλλον εὐεπίβατα μέρη τῆς νήσου. Τόν Ἰούνιο καί Ἰούλιο τοῦ ἰδίου ἔτους οἱ προετοιμασίες ἐντείνονται. Ἄνδρες καί γυναῖκες, ἐργαζόμενοι ἀδιάκοπα σκάβουν τάφρους, πασσαλώνουν τή θάλασσα, ὅπου ὑπάρχει πιθανό σημεῖο ἀποβάσεως, ὁλοκληρώνουν τό φρούριο, ἀγοράζουν πυροβόλα, πυρίτιδα, σφαῖρες, τοποθετοῦν παντοῦ φρουρούς καί σαμιακά πλοῖα περιπολοῦν γιά νά πληροφορήσουν ἐγκαίρως γιά τυχόν ἐμφάνιση τοῦ ἐχθροῦ. Πρός τά τέλη Ἰουλίου μία ἀνώνυμη ἐπιστολή πρός τόν Λυκοῦργο Λογοθέτη σημαίνει πολεμικό συναγερμό. Καί πραγματικά ὁ τουρκικός καί Αἰγυπτιακός στόλος συνεπικουρούμενοι ἀπό 26 ἀγγλικά, 36 αὐστριακά, 17 ἱσπανικά, 4 ρωσικά, 1 Σαρδηνίας, 1 Τοσκάνης καί 1 ἀμερικανικό πλοῖο, στίς 30 Ἰουλίου ἀρχίζουν τίς πρῶτες προσπάθειες γιά ἀπόβαση στό νησί. Ὁ ἐχθρικός στόλος ἀποτελούμενος ἀπό 300 πλοῖα θά ἐξαπλωθεῖ ἀπό τῆς Χίου καί διά τῆς δυτικῆς ἀκτῆς τῆς Σάμου καί τῆς νοτίας θά φθάσει μέχρι τῆς ἀνατολικῆς. Σαράντα ἐχθρικά ἀποβατικά σκάφη προσπαθοῦν νά ἀποβιβάσουν στρατό στίς περιοχές τοῦ Καρλοβασίου καί τοῦ Κότσικα ἐνῶ ὁ κύριος ὄγκος τῶν ἐχθρικῶν πλοίων ἐπιτίθεται ἐναντίον τοῦ κάστρου τοῦ Λυκούργου. Οἱ μάχες οἱ ὁποίες διεξάγονται εἶναι σφοδρές ἀλλά ἡ εὐψυχία, ἡ τόλμη καί τό ἀπαράμιλλο σθένος τῶν σαμίων ἀγωνιστῶν μέ ἀρχηγούς τόν Λυκοῦργο Λογοθέτη, τόν Καπετάν Λαχανά, τόν Καπετάν Σταμάτη, τόν Κωνσταντῖνο Κονταξῆ καί τόν Ἐμμανουἠλ Μελαχροινό, ἀποτρέπουν κάθε ἐχθρική ἐπιβουλή. Τήν ἴδια ἡμέρα ἐφάνησαν καί τά ἑλληνικά πλοῖα μέ ὑπεύθυνο τόν ἀντιναύαρχο Γεώργιο Σαχτούρη. Ὁ Σαχτούρης στό ἡμερολόγιο τῆς ναυαρχίδας περιγράφει μέ κάθε λεπτομέρεια τά ὅσα συνέβησαν τίς ἡμέρες ἐκεῖνες ἀπό τῆς πρώτης συμπλοκῆς τῆς 30ης Ἰουλίου, καθώς οἱ Σάμιοι ἀπέκρουαν τίς προσπάθειες τοῦ ἐχθροῦ ν’ ἀποβιβάσει στρατεύματα, καί τῶν ἑπομένων ἡμερῶν. Λιτά ἀλλά ζωηρά περιγράφεται ἡ τρίτη ναυμαχία τῆς 4ης Αὐγούστου καί ἐξαίρεται ἡ συμπεριφορά καί ἡ γενναιότητα τοῦ Κανάρη πού “ἔτρεχεν ὄπισθεν τῶν μεγαλυτέρων ἐχθρικῶν καί δέν ὀρτζάριζε, παρά ἀφοῦ ἱκανῶς τά ἔτρεπεν εἰς φυγήν”. Ἐξαιρετικά λεπτομερής εἶναι ἡ περιγραφή τῆς τελευταίας ναυμαχίας τῆς 5ης Αὐγούστου. Ἡ σύγκρουση τῶν δύο στόλων ἐξιστορεῖται μέ κάθε προσοχή, ἐξαίρονται τά κατορθώματα τοῦ Κανάρη, τοῦ Βατικιώτη καί τοῦ Ραφαλιᾶ πού ἀνετίναξαν ἐχθρικά σκάφη καί ἐδημιούργησαν πανικό καί ἀναγράφεται ἡ ἀπέλπιδα προσπάθεια τῶν Τούρκων νά ἐκδιώξουν τούς Ἕλληνες ἀπό τόν πορθμό καθώς καί ἡ εὐψυχία τῶν ἀγωνιστῶν πού ἀντιμετώπισαν νικηφόρα ὑπέρτερες δυνάμεις. Τό ἡμερολόγιο καταλήγει: “Ἐν τοσούτω τά ἐχθρικά στρατεύματα τά ὁποῖα κατεκάλυπτον τούς ἄντικρυ λόφους τῆς Ἀσίας, ἄρχισαν ν’ ἀναχωροῦν ὁ καθείς εἰς τάς οἰκίας των. Ταῦτα ὅλα ἐστέκετο βλέποντας μακρόθεν ὁ καπετάν Πασᾶς, χωρίς νά ἠμπορῆ νά δώση καμμίαν βοήθειαν εἰς τούς δικούς του. Ἀλλοίμονον εἰς αὐτόν ἄν εὑρίσκοντο εἰς τόν στόλον καί ἄλλα πυρπολικά, ὡσάν ὁποῦ ὅλα τά πλοῖα τοῦ ἐχθροῦ εὑρίσκονται εἰς καραντί. Οὔσης δέ μιᾶς ὥρας τῆς νυκτός, ὁ μέν ἐχθρός ἐτράπη εἰς φυγήν κατά τό Ἀγαθονήσι τά δέ ἑλληνικά πλοῖα μετά χαρᾶς νικηταί καί τροπαιοῦχοι ἐπέστρεψαν εἰς τά ἴδια…”.

     Ἡ περιφανής αὐτή νίκη τῶν ἑλληνικῶν δυνάμεων ἀπό ὅλους τούς ἀγωνιστές ἀποδόθηκε στόν Παντοκράτορα Θεό. Γιά τόν Λυκοῦργο Λογοθέτη ἡ νίκη ἦταν ἡ ἀπάντηση στίς προσευχές τῶν ἀγωνιστῶν. Σέ δαταγή του τῆς 16ης Μαρτίου τοῦ 1824 εἶχε τονίσει: “Νά ἀφιερώσωμεν τάς ἐλπίδας τῆς σωτηρίας μας εἰς τόν Θεόν καί εἰς τήν ἀήττητον δύναμιν τοῦ Τιμίου Σταυροῦ καί εἰς τήν Κυρίαν Θεοτόκον τήν μόνην ἐλπίδα τῶν χριστιανῶν”.

    Καί μάλιστα τήν εὐψυχία καί τό ἀγωνιστικό φρόνημα τό ἑδράζει στήν πίστη καί στήν ἀγάπη πρός τό Θεό. Αὐτήν τήν θεϊκή ἀγάπη ἐπικαλεῖται καί ὡς συνεκτικό δεσμό ὅλων τῶν ἀγωνιστῶν, ὥστε νά ἐκριζωθοῦν τά πάθη καί νά ἀμβλυνθοῦν τά μίση καί οἱ διχόνοιες. Ἡ πίστη αὐτή πρός τόν Θεό δέν ἀποτελοῦσε γιά τούς ἀγωνιστές κάποιο εἶδος δεισιδαιμονίας ἤ ἔκφραση ἑνός λαϊκοῦ θρησκευτικοῦ αἰσθήματος εὐσέβειας. Ἦταν ποτισμένοι μέ τήν ἐκκλησιαστική ζωή, γι’αὐτό καί μέσα στήν καρδιά τους γνώριζαν πώς ὅπως κάθε τι τό ἀγαθό ἔτσι καί ἡ ἐλευθερία εἶναι κατάκτηση. Εἶναι ἀπόκτημα θυσιῶν καί δύσκολων ἀγώνων. Γι’ αὐτό δέν εἶναι λόγος χωρίς περιεχόμενο, ἄν θά ποῦμε ὅτι ὁ ἄνθρωπος δέν γεννιέται ἐλεύθερος, γίνεται καί γίνεται ὅσο τοῦ ἀξίζει νά εἶναι. Ἡ ποσότητα καί ἡ ποιότητα τῆς ἐλευθερίας ἐξαρτᾶται ἀπό τήν ποσότητα καί τήν ποιότητα τοῦ ἠθικοῦ ἐξοπλισμοῦ. Οἰ πατέρες μας παρά τά ἀνθρώπινα πάθη τους εἶχαν ἐγκολπωθεῖ τόν εὐαγγελικό τρόπο ζωῆς κι ὁ πνευματικός τους ἀγώνας γιά ἀρετή ἀποτελοῦσε καί τό ἐφαλτήριο καί τῆς εὐψυχίας τους ἀλλά καί τοῦ ἐλεύθερου φρονήματός τους. Ἄς μήν ξεχνᾶμε ποτέ τήν μεγάλη ἀλήθεια ὅτι ἡ ἐλευθερία εἶναι ἠθικό μέγεθος καί τά ἠθικά μεγέθη καθορίζονται ἀπό τή δύναμη τῆς ψυχῆς. Αὐτό τό μεγαλεῖο τῆς ψυχῆς διέθεταν οἱ Σάμιοι ἀγωνιστές καί τό ἀποδεικνύουν μέ τήν ἐπιγραφή πού χάραξε ὁ Λυκούργος Λογοθέτης σ’ αὐτόν τόν πανίερο ἱερό Ναό, ἀφιέρωμα εὐγνωμοσύνης γιά τήν μεγάλη νίκη πρός τόν Θεό: “Τά Σά ἐκ τῶν Σῶν Σοί Προσφέρομεν ἡ Σάμος καί ὁ ἐν αὐτή λαός σου, τήν ἀνέγερσιν τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ τῆς Θείας Σου Μεταμορφώσεως εἰς αἰώνιαν δόξαν καί ἀνάμνησιν τῶν εἰς ἡμᾶς ἐξέχεας ὑπερφυῶν θαυμασίων Σου Χριστέ, Βασιλεῦ τοῦ Παντός, Σωτήρ καί Λυτρωτά ἡμῶν, πρόσδεξαι εὐμενῶς τήν ἐξ ὅλης ψυχῆς καί καρδίας ἡμῶν προσφοράν ταύτην καί μηδέποτε ἐγκαταλείπης τήν νῆσον Σου ταύτην καί τόν ἐν αὐτῆ Λαόν Σου, τούς διά παντός ἐλπίζοντας εἰς Σέ”.

     Σεβασμιώτατε Πάτερ καί Δέσποτα,

     ἀξιότιμοι ἄρχοντες τῆς νήσου,

     πιστέ κι ἐκλεκτέ λαέ τοῦ Θεοῦ,

     Θεωροῦμε σημαντικό τό γεγονός ὅτι οἱ πρόγονοί μας δέν ἔστησαν κάποιο μνημεῖο γιά νά καταδείξουν εἰς τούς αἰῶνες τά τρόπαια καί τίς δαφνοστεφεῖς νίκες τους ἄλλα ἔκτισαν μιά ἐκκλησιά. Μ’ αὐτό τόν τρόπο μᾶς διδάσκουν δύο πράγματα. Τό πρῶτο, ὅτι ὁ ἕλληνας μεγαλουργεῖ πνευματικά καί ἐθνικά ὅταν ζυμώνει, ἀνακαινίζει καί μεταμορφώνει τήν ὕπαρξή του μέ τά ζείδωρα νάματα τῆς Ὀρθοδοξίας καί τό δεύτερο ὅτι ἡ δόξα εἶναι ἀμετάδοτο ἀγαθό. Ἡ δόξα εἶναι ἀπότοκος τῶν δικῶν μας ἐνεργειῶν. Ἄς μή νομισθεῖ ὅτι ἐπειδή γεννηθήκαμε σέ τόπους θυσίας καί μαρτυρίου, θά ἔχουμε κι ἐμεῖς τή φλόγα τῆς αὐταπάρνησης καί τῆς εὐψυχίας. Ὁ Κανάρης ἔχοντας μέσα του τή φλόγα τῆς θυσίας καί τῆς ἰσχυρῆς ἀγάπης πρός τόν Θεό μποροῦσε ἀγέρωχα νά μεγαλουργεῖ καί νά λέει: “Τό γένος μου ἀρχίζει ἀπό μένα”. Αὐτή εἶναι ἡ βαρειά κληρονομιά μας. Μήν ἐπαναπαυόμαστε στίς δάφνες τοῦ παρελθόντος. Σήμερα περισσότερο ἀπό ποτέ χρειάζεται ἀγώνας γιά νά διατηρήσουμε τήν ἰδιοτυπία τοῦ πολιτιστικῆς μας ταυτότητας ὄχι βέβαια μέ μία ξηρή ἐμμονή στό παρελθόν ἀλλά πατώντας γερά στή παράδοσή μας νά ὁραματιζόμαστε καί νά πραγματώνουμε μία ζωή μέ ἰδανικά καί ἀξίες, μέ αὐθεντικό ἦθος καί ἀδιάκοπα προφητική καί κριτική στά διάφορα φαινόμενα πού θέλουν νά ἐκμαυλίσουν καί νά ὑποβαθμίσουν τό πνεῦμα καί τήν ὕπαρξη τοῦ ἀνθρώπου.

     Δέν κρύβουμε ὅτι σήμερα ἡ καρδιά μας θά ἦταν πραγματικά χαρούμενη ἄν βλέπαμε τά παιδιά καί τούς νέους μας νά καταθέτουν ἕνα ἄνθος εὐγνωμοσύνης καί εὐχαριστίας στούς ἀνδριάντες τῶν ἡρώων καί ἀγωνιστῶν τῆς νήσου μας. Ἡ καρδιά μας ὅμως θά σκιρτοῦσε ἀπό ἀγγαλλίαση ἄν ἔβλεπε τούς σημερινούς ἀπογόνους τῶν ἡρώων ἐκείνων, νά ἐγκολπώνονται τό ἦθος, τό ὕφος καί τήν ποιότητα ζωῆς τῶν πατέρων μας, πού γνώριζαν ὅταν τό καλοῦσε ἡ ἀνάγκη νά θυσιάζουν ἀληθινά τήν πρόσκαιρη εὐμάρεια καί χαρά τῆς προσωπικῆς τους ζωῆς καί νά ἀφήνουν νά εὐωδιάζει ἡ ἀνόθευτη ἀνθοφορία τῆς προσωπικότητάς τους καί ὁ γνήσιος καρπός τῆς θυσιαστικῆς ἀγάπης τους πρός τόν Θεό καί τήν πατρίδα.

     Ἐπισφραγίζουμε τόν λόγο μας μ’ ἕνα σκανδαλῶδες γιά τήν πολυπολιτισμική καί παγκοσμιοποιημένη κοινωνία μας κείμενο τοῦ Παπαδιαμάντη: “Τό ἐπ’ ἐμοί, ἐν ὅσω ζῶ καί ἀναπνέω καί σωφρονῶ, δέν θά παύσω, ἰδίως κατά τάς πανεκλάμπρους ταύτας ἡμέρας, νά ὑμνῶ μετά λατρείας τόν Χριστόν μου, νά περιγράφω μετ’ ἔρωτος τήν φύσιν καί νά ζωγραφῶ μετά στοργῆς τά γνήσια Ἑλληνικά ἔθη. “Ἐάν ἐπιλάθωμαί σου, Ἱερουσαλήμ, ἐπιλησθείη ἡ δεξιά μου, κολληθείη ἡ γλῶσσα μου τῶ λάρυγγί μου, ἐάν οὐ μή σοῦ μνησθῶ”. Ἀμήν.

Ἀρχιμανδρίτης Νεκτάριος Τσίλης

The Sacrament of the Holy Eucharist

June 26, 2016 – Second Open Ecumenical Seminar

Speaker: Metropolitan Nektarios (Tsilis) of Hong Kong and South East Asia

The subject of the second ecumenical seminar is the Holy Eucharist.  The thoughts that follow do not aspire nor claim to cover the subject in full.  We will try, however, to present briefly and clearly the teaching of the Orthodox Church on the Holy Eucharist.

The Holy Eucharist is the centre of the worship and life of the Church.  Early tradition saw in the Eucharist the summation of the whole mystery of Christ, and not simply one part or aspect of it.

The Holy Eucharist expresses, reveals and accomplishes within history the Church itself, not simply as it is, but principally how it will be, when the Kingdom of God prevails.  In Orthodox Tradition the Holy Eucharist is an icon of the Kingdom of God: an icon of the future and not of the past.  In the Holy Eucharist the Church moves from the present world and history, and lives and moves in the eschata, in the Last Times.  The Church’s true home is the Kingdom of God and not this world.  And precisely because the Holy Eucharist is an icon of the Kingdom of God, it must be celebrated with splendour.  That is why the Typikon [or liturgical guide] specifies that the Holy Eucharist is to be celebrated on Sundays and Saints Days, for these days are joyful.  It is specifically forbidden for a complete Liturgy to be celebrated during fasting periods.

It is not by accident that in the ecclesiastical literature, we find no definition of the Church until the time of scholasticism.  The Church was a lived reality that was so obvious and well-known to all, that any theoretical description of it was superfluous.

This tangible and specific reality was from the beginning identified in the consciousness of the Church with the Synaxis [or gathering] of the Holy Eucharist.  There are many examples in the literature that support this view.   I will quote only one.  In Chapters 11 to 14 of St Paul’s first Epistle to the Corinthians the term ‘Church’ is used to mean the local church, and specifically the Synaxis or gathering of the local church to celebrate the Holy Eucharist.

01. The institution of the Holy Eucharist

Christ himself gave to us the Sacrament of the Holy Eucharist on the evening of the Mystical Supper, a few hours before his voluntary Passion.  The Lord blessed the bread and wine, offered it to his disciples, and asked them to do the same.  “Do this in remembrance of me.”

The Holy Eucharist is first of all the remembrance of Christ.   But it is not a simple act of remembrance.  Christ himself is present.  He calls us to live with Him his life, the life of the God-man, to live his sacrifice and Resurrection.  He offers to us, and calls us to commune of, His Body and Blood.  “This is My Body, which is broken for you for the remission of sins.  This is My Blood, which is shed for you and for the many, for the remission of sins.”

During the Eucharist we have before us no longer bread and wine, but the Body of Christ, which is broken into many for us, and the Blood of Christ which is shed for us, for the remission of our sins.  When we take communion we become “of one body and blood with Christ”, “Christ-bearers”, “God-bearers”.  And since we become one with Christ “mystically”, we become one with all Christians, we all become one body, because we have all taken of the same Body, Christ.  Union with Christ makes our existence—from being animal—divine.   It leads us into the beauty and glory of the Kingdom of God.  The Holy Eucharist brings Paradise into our life.

02. Types of Liturgy

By the 5^th Century AD three rites had been established.

The earliest of these is the Liturgy of St James the Brother of the Lord, the first Bishop of Jerusalem.  Nowadays it is celebrated two times a year, on 23 October, the Feast Day of St James, and on the first Sunday after Christmas.

Due to the length of this Liturgy, St Basil the Great, Bishop of Caesarea, wrote a new Liturgy, which now bears his name.  It is celebrated ten times a year, on the five Sundays of Holy and Great Lent, on Holy Thursday, Holy Saturday, Christmas Eve, Theophany and on the First of January, the Feast Day of St Basil.

St John Chrysostom shortened the Liturgy of St Basil.  The Liturgy of St John Chrysostom is the most commonly celebrated and well-known Liturgy.

During Holy and Great Lent, on weekdays the Pre-sanctified Liturgy, as it is known, is celebrated.  If called a Liturgy, it is not in actual fact a Liturgy because it does not contain the consecration of the bread and wine.  The service is celebrated so that the believers commune of bread that has been consecrated at the Liturgy on the previous Sunday.  Due to the mournful character of Holy and Great Lent the Typikon does not permit the celebration of the Holy Eucharist on weekdays.

03. The visible elements of the Sacrament

The visible elements that are used in the Holy Eucharist are bread and wine, and a small quantity of water.  These elements are sanctified through the invocation of the Holy Spirit, which immediately follows the words of institution and Christ’s words ‘Do this in remembrance of me.’  Despite the fact that the Holy Eucharist is a Sacrament that is offered by the whole Church, the celebrant in the Sacrament, as the instrument and icon of Christ the Great Priest who unifies and offers, is the Bishop or the Priest served by a Deacon.  The participants in the Holy Sacrament are all those who have been baptised, regardless of their age, who are obliged to examine their conscience and in this way to participate in the Holy Sacrament with sincere repentance.

From the very outset the wine was mixed with water, which was in accordance with Palestinian tradition, whereby wine was not drunk without being mingled with water.  This is the act in the Liturgy which is referred to in the Apostolic Orders, according to which the Lord mixed wine and water in the Cup and, sanctifying them, gave them to the Apostles saying, “Drink from this.”  This reminds us also of the piercing of the Lord’s side when He was on the Cross, and when from his side “at once flowed blood and water”.

St Cyprian, Bishop of Carthage, saw this mixing of wine with water as the symbolic union of Christ with His Church.  He observed that, when the water is poured into the Chalice, the people are united to Christ. He explained that, when someone uses only wine in the Eucharist, then the Blood of Christ excludes the believers, while, if there is only water in the Cup, that would exclude Christ.

04. The celebrants of the Sacrament of the Eucharist

The Bishop or Priest is the only celebrant of the Holy Sacrament.  The Lord entrusted this Sacrament to his holy Disciples and Apostles and gave them the Command “Do this in remembrance of me.”  The exhortations, “take, eat” and “drink of this” were addressed to the holy Apostles.  This is borne out by the practices and tradition of the Orthodox Church.

Of course we must stress that the Bishop or Priest who stands before the holy Altar performs the actions, but that God acts through him.

In the Didache or the Teaching of the Twelve Apostles we find the command: appoint for yourselves Bishops and Deacons worthy of the Lord, men who are humble and not avaricious, men who are true and approved because they too will fulfil for you the ministry of the Prophets and Teachers.

St Ignatius, Bishop of Antioch, clearly proclaimed that only the Eucharist that is celebrated under the authority of the Bishop (or whomsoever the Bishop may ordain) should be considered valid. Wherever the Bishop appears, there let the people be; just as wherever Jesus Christ is, there is the catholic Church.  Neither Baptism nor agape feasts may be celebrated without the Bishop.  Whatever he approves of is pleasing to God, so that everything the ecclesiastical body does may be true and valid.

Lay people are not permitted to celebrate the Holy Sacrament of the Eucharist, although they are allowed to carry the holy Gifts in exceptional circumstances.

05. The nature of the Sacrament of the Holy Eucharist

The Holy Eucharist is a sacrament, or mystery, and sacrifice.  It is a sacrament according to which, through the prayer of the priest, the grace of the Holy Spirit descends and changes the natural elements of bread and wine into the body and blood of Christ.  This is a great mystery, which is inexplicable and incomprehensible.  It is the essence of the natural elements that is changed and altered.  That is the elements lose their own essence, and the immaculate body and precious blood of Christ take the place of their essence.  Of course they keep their accidents, everything surrounding the essence, that is their natural qualities of weight, colour, smell, taste and, in the case of the wine, acidity.  The person who takes communion accepts the very body and blood of Christ, that same body of He who was born, increased, suffered on the Cross, rose from the dead and, deified, ascended into heaven.  He communes of the whole human nature of the Lord and of his divinity, which is indivisibly united to his human nature.

The Holy Eucharist is at the same time also a sacrifice.  It is the sacrifice of the Cross itself, an anticipation of which the Saviour performed at the Mystical Supper of Holy Thursday.  It is the same sacrifice with that of the Cross; however it is offered as a bloodless sacrifice, while the sacrifice of the Cross was not.  Likewise, while the sacrifice on the Cross happened once for all time for the abolition of sin and death, the sacrifice of the Eucharist happens repeatedly, with the aim of applying the salvatory benefits of this great sacrifice to the body of the believers.  At the sacrifice of the Eucharist both he who offers the sacrifice and the sacrificial victim are Christ himself, who is offered through the hands of the Priest.

06. The use of the term μετουσίωση or Transubstantiation (Transsubstantiatio)

This term is used principally by the Roman Catholic Church.  It is not wrong.  Its meaning corresponds to the Greek terms used by the Orthodox Church: μεταβολή (trans-formation or simply change), μεταποίηση (trans-making) and μεταστοιχείωση (trans-mutation). When Orthodox theologians use the term transubstantiation they ascribe to it the meaning of change.  Usually, however, the use of the term is avoided in the Orthodox Church, since it brings to mind scholastic cavilling about the distinction between essence and accidents, based on Aristotelian philosophy.  The terms ‘trans-making’ and ‘change’ are preferable.  Orthodox believers do not dwell overly on how precisely the bread and wine change into the Body and Blood of Christ.  It is enough for them to believe in the omnipotence of God and in this dread and incomprehensible divine mystery.

07. The permanence of the change 

The sanctified elements, the bread and wine, remain sanctified after the end of the Divine Liturgy.  That is why at the end of every Divine Liturgy the Priests and Deacons who have served consume the sanctified elements.

In the early Church, the Bread and Wine that had been sanctified and changed into the Body and Blood of Christ, were brought to those who had been absent from the Divine Liturgy, especially to those in prison, during the times of persecution.  It was common practice for believers to keep the Holy Gifts in their homes, so that they could take communion every day.

During Holy and Great Lent the complete Liturgy was permitted only on Saturdays and Sundays.  According to the early tradition of the Presanctified Gifts, the Body and Blood of Christ, which had already been sanctified during the Liturgy on the previous Sunday, were offered on Wednesdays and Fridays.

St Cyril of Alexandria was opposed to the idea that the elements of the Eucharist lost their sanctified grace by the next day.  He called this view folly, because the Body of Christ is incorruptible.  The power of the blessing and the life-giving grace are constant.

08. The use of leavened bread in the Holy Eucharist

Leavened bread and wine mixed with water are used in the Divine Eucharist.  As we have already said, the wine is mixed with water in remembrance of the flow of blood and water from the side of Christ when on the Cross he was pierced with a lance (John 19:34).  The Orthodox Church uses leavened bread, while the Roman Catholic Church and others use unleavened bread.  The Orthodox Church uses leavened bread, because when Christ, a few hours before his death on the Cross, ate his last Passover Meal with his Disciples, on the evening of the Thursday, when he instituted the sacrament of the Divine Eucharist (on the 14^th day of Nisan) he used leavened bread, because unleavened bread was not yet to be used.  Unleavened bread was consumed on the next day, the first day of the Jewish Passover (15^th day of Nisan), and for seven days in total.

09. Are baptised infants permitted to take Communion?

Of course they are permitted, since they have been baptised, and they no longer have original sin and have been re-born spiritually, and they have received the Holy Chrism, which sealed the gifts of their baptism.  There is no reason why their pure and gentle nature should be deprived of the benefits granted by Holy Communion.

10. Are lay people permitted to commune of both elements in the Orthodox Church?

The Orthodox Church does not accept the theory of concomitantia and it does not deprive laypeople from the Holy Chalice.

The Apostolic Tradition requires that both the Clergy and laypeople commune of both the sanctified elements, of both bread and wine.

When Christ instituted the Divine Eucharist, he made particular reference to his blood, saying, “Drink of this all of you.”  All of you clearly includes laypeople.

11. When are the Holy Gifts sanctified?

After the words “Thine own of thine own”, when the priest reads the prayer of sanctification, calling on the Holy Spirit to descend and, through the grace of the Holy Spirit, to change the natural elements of bread and wine into the Body and Blood of Christ.  This is, of course, the most holy moment in the Divine Liturgy.  When the Liturgy takes place on a Sunday, the believers are not allowed to kneel down, because Sunday, being the day of the remembrance of Christ’s Resurrection, is a day of rejoicing (Canon 90, Council in Trullo).  On weekday Liturgies, on Saint’s Days, kneeling is permitted.

The prayer of sanctification is found in all the ancient typika or liturgical books of the Divine Liturgy.

12. When someone receives only a small portion of the sanctified divine gifts, does he commune of the whole Christ?

Yes.  He communes of the whole body and blood of the Lord, the whole of his humanity, and the divinity of the Lord.  This does not depend on the quantity of the bread and wine he receives.  Christ is present even in the smallest quantity of the Divine Eucharist.  Both the Priest who consumes the whole of the remaining elements after the believers have taken communion, as well as the believer who receives only a small quantity, commune of the same Christ.

As in a great mirror the whole sun is reflected, so if we break the mirror into pieces, in each of these pieces the same sun will be reflected.  In the same way Christ is present in the whole quantity as well as in a small amount of the sanctified gifts.  Similarly, he is present in all the Holy Chalices where the sacrament of the Divine Eucharist is celebrated.  This is the greatest miracle of God!

13. Epilogue

The Divine Liturgy is the communion of God with man.  God, who came down to earth, left us as his inheritance his body and blood so that we could eat and drink of them and commune through them with Him in the most perfect way possible.  The Divine Liturgy shows us Christ, it leads us to Him, and unites us with Him.  From the very first the Divine Liturgy was considered to be “in Christ” and it never lost this orientation.  If it loses it, it will no longer be the Divine Liturgy of the Church.

Thank you very much!

Read in Chinese, here

The Ecumenical Seminar was held at the Methodist Church at Wanchai, Hong Kong on March 13, 2016.

Homily

by His Eminence Metropolitan Nektarios

of Hong Kong and South East Asia

The Mystery of Baptism in the Orthodox Church

Before I begin my talk I would like to thank the organizers of this series of seminars.

This is a very good opportunity for all those of us who belong to different Christian traditions to meet, to get to know each other and to exchange opinions.

Today the basic theme of our meeting is Baptism.  I will try to present briefly the Orthodox Church’s teaching on baptism.

Church and Mysteries (Sacraments)

The Church is not a “human” organisation, but a God-man organisation. It is not a human association, but the Body of Christ the God-man.

Whatever happens within the Church is filled with the grace of God and the whole of life within the Church is blessed.

In the Orthodox Church there are commonly understood to be seven Mysteries (Sacraments).

We call them Mysteries (Sacraments) because they are God-established rites, in which through outward visible signs the invisible cleansing and holy-making Grace of God is imparted.

These seven Mysteries are: Baptism, Chrismation, Holy Communion, Confession, Ordination, Marriage and Holy Unction.  The first four are incumbent upon every believer, while the other three are a matter of choice.

However there are three basic Mysteries of the Church: Baptism, which is called the introductory Sacrament, through which we are initiated into church life; Chrismation, which is the seal of the gift of the Holy Spirit; and Holy Communion, through which we commune of the Body and Blood of Christ.

St Nicholas Cabasilas says that Baptism is the spiritual birth of man, Chrismation is movement (the movements that activate grace), and Holy Communion is life (the New Life that Christ inaugurated with his Passion and Resurrection).

The Mysteries are the channel through which we receive the water of the Grace of God the Holy Trinity; and of course we participate in the gifts of God depending on our spiritual state.

Our participation in the Mysteries requires certain preconditions, which are belief in the divinity of Christ and our salvation, spiritual preparation, and the sense that we are members of the Church of Christ.

The Mystery of Baptism

Baptism is the introductory Mystery of the Church.  It incorporates the person – of whatever age – into the Body of Christ, the Church, meaning that they can call themselves a Christian.

The word ‘baptism’ itself means plunging into water.  In the Christian tradition going down into the water depicts symbolically going down into the tomb with Christ, that is participation in his death, while emerging from the water expresses the overcoming of death, that is resurrection together with the Lord, which is the birth of a new man. “He saved us through the washing of rebirth and renewal by the Holy Spirit” (Titus 3:5).

The Mystery of Baptism was established by our Lord Jesus Christ himself with his command to the Disciples to baptise in the name of the Father, the Son and the Holy Spirit (Matt. 28:19).  Christ himself was baptised and his Baptism became the type and model of our own Baptism.

The aim of Baptism according to St Basil the Great is two-fold: firstly to abolish sin, which leads to death. This manifests the essential deliverance of man from corruption and death that was inherited through sin (the failure) of Adam and Eve.  Therefore Orthodox Tradition rejects moralistic stances on the deliverance of man from the guilt of Original sin.

Through Baptism man is offered the foundations to build his life in a new community of life, with Christ as its head, and with all Christians as the members, signalling a journey of ascetic effort and progress into the gift of the Holy Spirit of freedom and love.

The fundamental condition and the wider framework of the mystery of Baptism is the universal divine Economy of salvation, covering the creation of the world and man, the sinfulness and fall of man, and in particular, the salvific work of Christ, which is the Incarnation, Death and Resurrection, as well as Pentecost – the descent of the Holy Spirit.

More specifically, for someone to understand the Orthodox stance on Baptism, he or she must keep in mind the creation of man according to the image and likeness of God, that is an open Christian anthropology, based on which man is a dynamic being in the image of God, open towards life, immortality, theosis or deification, and communion with the Triune God.

Through sin, this dynamism of the movement towards God was interrupted and man fell into an abnormal state, which is corruption and death.  His fall, however, is not final.  From this event the possibility of salvation emerges, and of his return to his original destination.  And this takes place through the salvific work of Christ: his Incarnation, Baptism, Crucifixion and Death, his glorious Resurrection and the gift of the Holy Spirit, the founding of the Church as a new reality, as a new way of being and life.

As we have mentioned, Baptism is called the ‘introductory Mystery’, because through it we are introduced into the life of the Church and we become members of the Body of Christ and at the same time members of the Church.

Baptism is also called a ‘re-birth’, because through this we are re-born spiritually.  Man is born twice, once biologically from his mother and secondly spiritually from his spiritual mother, the Church.  In both cases there is a womb: in the first case it is the mother’s womb, and in the second it is the spiritual womb which is the baptismal font.

Through Baptism we are born into a new life, we acquire the possibility of spiritual growth, our image according to God is cleansed and we are able to attain to the divine likeness.  Through the grace of Baptism we are able to pray and call God Father and other people our brothers and sisters.  We are able to face the workings of the devil, we are able to receive Holy Communion and of course, depending on our spiritual state, we can fulfil the aim of our creation.

The Ancient Roots of Baptism

According to St John Damascene, the Church is the whole of creation.

The Mysteries have existed throughout history since Old Testament times, since the beginning of Creation, in order to grant life and healing.  Besides, throughout the whole of the Old Testament, the Son of God is present as the unincarnate Word.  Through the incarnation of God the Word we enter into a new phase, that of complete healing and grace, yet the energy of the Mysteries is always necessary for the Church-creation, in order for God’s creatures to exist, to be sustained, and to be made perfect.

This is the reason why St John Damascene tells us that there are many kinds of baptism, beginning from Old Testament times and culminating in the New Testament with the incarnation.  The first baptism is Noah’s Flood, which brought an end to sin. The second baptism is when Moses struck the waters with his staff, the waters moved aside, and the Israelites were saved.  And the third baptism is the legal baptism that every impure Israelite underwent.

The fourth baptism is the baptism of St John the Baptist, which precedes the baptism of the Lord.  The fifth baptism is the baptism received by Christ himself, not of course because he needed to be cleansed but in order to sanctify the baptiser, to reveal the mystery of the Holy Trinity and for it to become the type and model for us also. This baptism overshadows all the others, because it sanctifies the baptiser completely, as well as the whole of humanity, and it reveals the mystery of the Holy Trinity.

We see that baptism has very ancient roots, from the beginning of creation, and it did not appear for the first time with Christ’s baptism in the river Jordan. Christ’s Baptism in the Jordan is the culmination of the sanctification granted by baptism.

The Rite of Baptism 

as celebrated in the Orthodox Church nowadays

In the early Church people were baptised when adults.  Their catechism lasted for three years and they would be baptised all together at Easter.

Infant baptism became the norm in the sixth century and the task of catechism fell upon the Sponsor and the parents together with the priest of their community.

The rite of Holy Baptism, as it is celebrated nowadays, is divided into three parts:

a) The prayers before Baptism

b) The main service of Baptism

c) The prayers after Baptism

During the first centuries of the early Church these services were conducted separately, in the order given above.  Later, around the time when infant baptism became the norm, they were joined together, and that is why we celebrate them as one rite today.

At the beginning of the Service of Catechism, the priest, together with the person to be baptised, the applicant, and his or her sponsor stand in the narthex or in the western part of the church, in the place that symbolically represents the fact that now begins the entrance of the applicant into the Church. They turn to the west (which symbolises the kingdom of darkness), where the renunciation of Satan takes place. There, the priest, vested only in his stole (epitrachelion), reads some prayers through which he prays that the future new Christian may live always under the protection of God and according to His Will.

After this the priest orders the devil, in the name of God, to depart far from the person who is about to become a Christian.  Let us not forget that there is no neutral state, which might suit us.  We are either close to God or to the devil.  Of course every person, baptised or unbaptised, is a creation and image of God.  But when we are far away from God the devil considers that he has more rights over us, and that we belong more to him.  It is neither therefore insignificant nor purely a matter of formality that the priest, at the end of these prayers, blows three times onto the face of the person, uttering the prayer that every evil spirit depart from within him or her.  Likewise, the priest asks the person himself, or, in the case of infant baptism, the sponsor, to spit three times, having first stated that he or she renounces the devil.  It is important that we realise how important it is in our lives to have really renounced the devil, to really despise him and all his works.  Otherwise, how can we say that we are Christians?  After having renounced the devil, they all turn to the East (symbolising the Kingdom of Christ) and the applicant confesses that he will journey with Christ from now on.  The priest asks, ‘Do you unite yourself to Christ?’ and the applicant answers ‘I unite myself.’  And as a sign of what exactly he believes in, he recites the Creed, the Symbol of Faith.

After these pre-baptismal prayers, that as we saw are a preparation for someone to receive the grace of Holy Baptism, the Baptism service itself begins.  Now the priest stands in the centre of the church, near to the font, together with the applicant and the sponsor, wearing his stole and phelonion and he says: “Blessed is the Kingdom of the Father and of the Son and of the Holy Spirit, both now and for ever and unto ages of ages, Amen.”  This phrase, which is a doxology to the Triune God, reminds the applicant that through Baptism he is about to enter the Kingdom of God.

Straight afterwards we hear the priest intoning the petitions, and he prays for the whole of the Church, and above all for the one who is to be baptised.  After yet another beautiful prayer for the spiritual growth of the applicant, we have the prayer of the blessing of the water of the font.  This prayer is followed by the blessing of the oil. This oil, symbol of the struggle for healing, the remission of sins, of reconciliation, is spread all over the body of the applicant.

We now reach the most fundamental moment of the whole service, which is the going down into the sanctified water three times.  Each time the person goes down into the water the name of one of the persons of the Holy Trinity is heard. Going down three times into the water signifies the three-day burial and resurrection of Christ, and they are not simply symbolic movements. From this very moment the baptised person has become a member of the body of Christ. As Christ died and was resurrected, so also through the power of the Holy Spirit, who acts within the Church, the one who is baptised dies as one far away from God and is born as one united to God.

The prayer of Holy Myron or Chrism follows. The priest thanks the God Almighty, who in his desire for all to be saved fills us with the gifts of the Holy Spirit.  Of these gifts a visible sign and seal on us is the anointing with the Holy Chrism.  Once the newly baptised has been anointed with the Holy Chrism in the sign of the cross, on different parts of the body, he is now a new Christian, a whole, shining icon of God, and we pray that he may keep this wholeness throughout his life. And as a tangible and material sign of his light-filled and holy life, he is dressed in white clothes, and the prayer is recited that he may live “clothed” in righteousness and the light of Christ. The priest places the cross around the neck of the newly baptised person, for this cross is the symbol of Christian identity and presents him or her with the lighted candle, which reveals the expectation that the new life of the baptised will be filled with the light of Christ.

The priest, baptised member and sponsor then process round the font. This procession is a spiritual “dance”, an expression of joy and rejoicing in the fact that one more person has received salvation. These are the first steps of the baptised person as a Christian within the spiritual family of the Church.

The service of baptism is completed with the readings of the apostle and the Gospels, and some Eucharistic prayers.

The Church will emphasise to its new member that baptism allows everyone to be granted remission of sins, but the grace of the Holy Spirit is granted according to the extent of one’s faith and the spiritual struggle for purification. Through Baptism we are given only the beginning of life in the Holy Spirit and another life full of light. The Christian must strive to keep himself pure from sinful works so that he does not once more become a slave of sin. Just as works without faith are dead, so also faith without works is dead.

I will complete my talk with an extract from a poem by St Ephrem the Syrian, which is dedicated to newly-baptised Christians.

20. Great is the victory, but today you have won:—if so be ye neglect not, you shall not perish, my brethren.

21. Glory to them that are robed, glory to Adam’s house!—in the birth that is from the water, let them rejoice and be blessed!

22. Praise to Him Who has robed, His Churches in glory!—glory to Him Who has magnified, the race of Adam’s house.

(Hymn XIII. Hymn of the Baptised. Saint Ephrem the Syrian)

Σήμερα εορτάζει ο όσιος Παΐσιος ο Νέος, ο Αθωνίτης.

Πολλά θα λεχθούν και θα γραφτούν για το πρόσωπό του.
Προσωπικά από όλες τις όμορφες ιστορίες σας προτρέπω να κρατήσετε μόνο ένα πράγμα. Το εκκλησιαστικό του φρόνημα.

Ο όσιος Παΐσιος έμεινε πιστός και συνεπής στον αγώνα της μετανοίας. Έμεινε πάντοτε υπό τίς πτέρυγες της Εκκλησίας. Έμεινε σταθερός στην πίστη και δεν παρέκλινε ούτε αριστερά ούτε δεξιά.
Σήμερα αυτό το υπόδειγμα ευσεβείας και χριστιανικής βιωτής το χρειαζόμαστε όσο ποτέ άλλοτε. Περισσεύουν οι κραυγές και της αμαρτίας και του στείρου ευσεβισμού.

Ο Παΐσιος δεν δείλιασε μπροστά στις θλίψεις και τα εμπόδια. Δεν παράτησε τον πνευματικό αγώνα. Αλλά έδειξε υπομονή και εγκαρτέρηση. Όπως λέγει κι ο Απόστολος Παύλος: τα παθήματα φέρνουν την υπομονή, η υπομονή την δοκιμή, και η δοκιμή την ελπίδα!

Ο Παΐσιος δεν ξιπάστηκε από τα χαρίσματα που έλαβε από τον Θεό. Τα χρησιμοποίησε μέσα στο χώρο της Εκκλησίας για να βοηθήσει τους αδελφούς του στον πνευματικό αγώνα. Δεν αυτονομήθηκε. Δεν κατηγόρησε κληρικούς. Δεν έγινε ένας «γκουρουγέροντας» για να ελέγχει μέχρι γελοίας λεπτομερείας τις ζωές των «πνευματικών του τέκνων».

Αυτό χρειαζόμαστε όλοι μας. Να δούμε την θέση μας μέσα στην Εκκλησία. Να αξιοποιήσουμε τα χαρίσματά μας για την μετάνοιά μας και την πνευματική προκοπή τόσο την δική μας όσο και των αδελφών μας.

Και το κυριώτερο να μείνουμε σταθεροί στην πίστη μέσα στον ευλογημένο και αγιασμένο χώρο της Εκκλησίας του Χριστού. Το πόσο σημαντικό είναι αυτό μας το εξηγεί το παράδειγμα των αρχαίων στρατιωτών. Ο κάθε στρατιώτης έπρεπε να μείνει σταθερός στην γραμμή του. Στον τόπο του. Στην θέση που είχε μέσα στην στρατιωτική διάταξη της φάλαγγας. Άν έκανε ένα βήμα εμπρός γιατί ήθελε να κάνει τον ήρωα τότε έθετε και τον εαυτό του και τους συστρατιώτες σε κίνδυνο θανάτου. Αν έκαμε ένα βήμα πίσω λόγω της δειλίας του τότε και πάλι το μοναδικό κέρδος θα ήταν ο θάνατος. Μεταφέρετε τώρα την εικόνα αυτή στην πνευματική ζωή του χριστιανού και θα καταλάβετε τι σημαίνει εκκλησιαστικό φρόνημα, σταθερότητα, υπομονή και εγκαρτέρηση!

Μέσα στην κοινωνία της Εκκλησίας ο κάθε χριστιανός λαμβάνει χαρίσματα από το Πανάγιο Πνεύμα. Μερικοί νομίζουν ότι το χάρισμα είναι αποτέλεσμα της δικής τους «εργασίας», αμοιβή για τον «αγώνα» και «τά βάσανα» που υπέστησαν. Τέτοιου είδους αντιλήψεις είναι λανθασμένες. Ο Θεός δίδει στον άνθρωπο κινούμενος από αγάπη και η δόση είναι ΧΑΡΙΣΜΑ, δηλαδή ΔΩΡΟ.

Ο απόστολος Παύλος εμφαντικά γράφει: «οὐ τοῦ θέλοντος οὐδὲ τοῦ τρέχοντος, ἀλλὰ τοῦ ἐλεοῦντος Θεοῦ.» (Ρωμ.9,16)

Το Πανάγιο Πνεύμα αρέσκεται να διανέμει διαφορετικά χαρίσματα στους ανθρώπους. Η διαφορετικότητα των χαρισμάτων δεν καταργεί την ισοτιμία μεταξύ των μελών της Εκκλησίας. Υπάρχει ιεράρχηση των χαρισμάτων αλλά χωρίς κατάργηση της ισοτιμίας.

Τα χαρίσματα σκοπό έχουν όχι την ανύψωση σε θέσεις εξουσίας αλλά στην διακονία του Σώματος της Εκκλησίας και την πνευματική καρποφορία. Τα χαρίσματα διακονούν την ενότητα του εκκλησιαστικού σώματος.

Ο Απόστολος Παύλος γράφει: «καὶ αὐτὸς ἔδωκε τοὺς μὲν ἀποστόλους, τοὺς δὲ προφήτας, τοὺς δὲ εὐαγγελιστάς, τοὺς δὲ ποιμένας καὶ διδασκάλους,
πρὸς τὸν καταρτισμὸν τῶν ἁγίων εἰς ἔργον διακονίας, εἰς οἰκοδομὴν τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ, μέχρι καταντήσωμεν οἱ πάντες εἰς τὴν ἑνότητα τῆς πίστεως καὶ τῆς ἐπιγνώσεως τοῦ υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, εἰς ἄνδρα τέλειον, εἰς μέτρον ἡλικίας τοῦ πληρώματος τοῦ Χριστοῦ, ἵνα μηκέτι ὦμεν νήπιοι, κλυδωνιζόμενοι καὶ περιφερόμενοι παντὶ ἀνέμῳ τῆς διδασκαλίας, ἐν τῇ κυβείᾳ τῶν ἀνθρώπων, ἐν πανουργίᾳ πρὸς τὴν μεθοδείαν τῆς πλάνης, ἀληθεύοντες δὲ ἐν ἀγάπῃ αὐξήσωμεν εἰς αὐτὸν τὰ πάντα, ὅς ἐστιν ἡ κεφαλή, ὁ Χριστός, ἐξ οὗ πᾶν τὸ σῶμα συναρμολογούμενον καὶ συμβιβαζόμενον διὰ πάσης ἁφῆς τῆς ἐπιχορηγίας κατ’ ἐνέργειαν ἐν μέτρῳ ἑνὸς ἑκάστου μέρους τὴν αὔξησιν τοῦ σώματος ποιεῖται εἰς οἰκοδομὴν ἑαυτοῦ ἐν ἀγάπῃ.» (Εφεσ.4,11-16)

(το κείμενο στη Δημοτική: Και αυτός έδωσε άλλους αποστόλους, άλλους προφήτες, άλλους ευαγγελιστές, άλλους ποιμένες και δασκάλους, με σκοπό τον καταρτισμό των αγίων σε έργο διακονίας, για την οικοδομή του σώματος του Χριστού, μέχρι να καταλήξουμε όλοι στην ενότητα της πίστης και της επίγνωσης του Υιού του Θεού, σε άνθρωπο τέλειο, στο μέτρο του πλήρους αναστήματος του Χριστού. για να μην είμαστε πια νήπια, που να κλυδωνιζόμαστε και να περιφερόμαστε από κάθε άνεμο της διδασκαλίας με την απάτη των ανθρώπων, με την πανουργία τους στα τεχνάσματα της πλάνης, αλλά, βιώνοντας την αλήθεια με αγάπη, να αυξήσουμε σ’ αυτόν στα πάντα, ο οποίος είναι η κεφαλή, ο Χριστός. Από αυτόν όλο το σώμα συναρμολογείται και συνενώνεται μέσω της άφθονης προσφοράς κάθε συνδέσμου κατά την ενέργεια με μέτρο κάθε μέρους ξεχωριστά και γίνεται η αύξηση του σώματος για οικοδομή δική του με αγάπη.)

Ας προσέξουμε ιδιαίτερα αυτό που μας διδάσκει ο απόστολος Παύλος. Τα χαρίσματα δίδονται με σκοπό τον καταρτισμό των ΑΓΙΩΝ (των μελών της εκκλησίας) σε έργο διακονίας, για την οικοδομή του ΣΩΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ, μέχρι να καταλήξουμε όλοι στην ΕΝΟΤΗΤΑ της πίστης…

Τα χαρίσματα δίδονται για να εργασθούμε ΜΕΣΑ στην Εκκλησία. Για να διακονήσουμε την ΕΝΟΤΗΤΑ του σώματος του Χριστού. Όχι για να γίνουμε δυνάστες, αλαζόνες και υπερφίαλοι. Όχι με τρόπο φαρισαϊκό να κομπορρημονούμε για το πόσο καλοί χριστιανοί είμαστε και πόσα καλά έχουμε προσφέρει στην Εκκλησία. Όχι για να κλείνουμε την πόρτα σε όσους θέλουν να εισέλθουν ή να κατακρίνουμε όλους τους άλλους. Και βέβαια εκτός του σώματος του Χριστού τι λόγο μπορούμε να κάνουμε για το οποιοδήποτε χάρισμα;

The word Pascha is a Hebrew word meaning Passover. In the Old Testament, the word was used to signify the crossing of the Red Sea by the Jews and their miraculous salvation from their persecutor Pharaoh. In the New Testament, Pascha, is the name for the feast of the Resurrection of our Lord Jesus Christ and His victorious passage from death unto life.

Christian Pascha, the Resurrection of Christ, has a particular importance for all people, and this is why it is the central message of the church and a cause for joy and celebration.

The fact of Christ’s Resurrection also provides the answer to the question of why evil, sorrows, pain and death are found in the world.

Evil, death, and everything that wounds us were not created by God. All these things were caused by us, and we are the ones who perpetuate them by making bad use of the freedom that God has given to us.

If today there are children who die from hunger, this is not God’s doing. It is our fault, for we do not wish to sacrifice our comfortable lives, and we prefer to bury various kinds of food to prevent prices from falling and to generate higher profits.

If today there are poor and homeless people, this is not God’s doing. It is our fault—instead of helping those in need we prefer to gamble our money on the Stock Exchange.

If today there are wars, this is not God’s doing. It is our fault, with our insatiable avarice.

If today people suffer from loneliness and depression, this is not God’s doing. It is our fault, for we live egotistical lives and do not wish to open our hearts and draw near to our fellow human beings.

If today the natural environment is being destroyed, this is not God’s doing. It is our fault, for we destroy everything thoughtlessly for our own financial interest.

The Resurrection of Christ comes to show us how much evil we have done to ourselves and to the whole of creation by distancing ourselves from God and attaching ourselves to sinful passions.  We boast of our achievements, but the tragic truth is that we have ended up slaves to our egoism and avarice.  What we call life is in fact a kind of death.  We want to escape from this dark reality that we have created, but we cannot find a way out.  Christ offers us the solution through his Resurrection.  The Resurrection is the true life.  It is the passing from death, that reigns here in this world, to the life of the love of the Triune God.  The Resurrection is not only the continuation of existence after death, but it offers us something more than this: the possibility to partake of the way of life of the Holy Trinity and to have a direct relationship with God.  The continuation of a way of life that has death at its heart is a terrible and terrifying prospect, since it does not free us from necessity and suffering.  Christ Resurrected is a truly free person.  And because he is not just a man but the God-man he can offer us a “new life”.

Within the Church, which is the mystical resurrected Body of Christ, we experience daily this passing from death to true life.  It is not something that we expect to come in the future, but it is among and with us right now and right here.  A countless number of people have entered the Church with their sins and their passions, and have managed through the grace of the Resurrected Christ to become saints.  That is, to become truly free people, friends of God.  This wondrous fact shows us that Christianity is not a philosophical idea, or an organization, but a way of life.  It is the life of the Resurrection.  It is the life of love and freedom.

(Metropolitan Nektarios’ Pascha Message 2011)

In Chinese

Pascha這詞是一個希伯來文，意思逾越節。在舊約中，這個詞被用來表示穿越紅海的猶太人和他們的奇蹟般的從法老對他們的迫害中得救。在新約，Pascha，這個名稱是在復活的節日我們的主耶穌基督和他勝利進死亡到生命。

基督徒的Pascha，復活的基督，對所有的人具有特別重要的意義，這就是為什麼這是教會核心信息及令人喜悅的慶典。
事實上基督的復活也答覆為什麼有罪惡，悲傷，痛苦和死亡在世界的疑問。

邪惡，死亡和所有一切會導致我們傷痛這不是上帝所創造的。這些事情都是由我們所造成的，而我們這些濫用上帝賜給我們的自由。
如果今日兒童死於飢餓，這是不是上帝所做的。這是我們的錯，因為我們不願犧牲我們舒適的生活環境，我們寧願埋葬各種食物去防止產品價格下跌以製造更高的利潤。

如果今日有窮人和無家可歸的人，這不是上帝做的。這是我們的錯 — 不來幫助有需要的人取而代之的是將我們的錢賭在股市交易所。

如果今日有戰爭，這是不是上帝造成的。這是我們的錯,由於我們的貪婪無法滿足。
如果今日有人感受孤獨和抑鬱，這是不是上帝造成的。這是我們的錯，因為自我高大及利己生活然而不願打開我們的心房去親近我們同胞人類。
如果今日自然環境遭受到破壞污染，這是不是上帝造成的。這是我們的錯，因為我們摧毀一切不加思考只為我們自己經濟的利益。

復活的基督來向我們顯示了多少的罪惡我們對我們自己所做及對整個受造物因我們自己熱愛並眷戀罪惡將我們自己遠遠與上帝疏離。我們誇耀自我的成就，但悲慘事實的背後是我們成為利己主義和貪婪的奴隸。我們所謂的生活其實是一種死亡。我們要擺脫這種黑暗現實是我們所造成的，但我們找不到出路。基督為我們提供了解決方法透過他的復活。復活是真生命。通過死亡駕馭這個世界，為愛為生命為三位一體的神。復活不僅是在死後繼續存在，但提供我們更多的：可能性去參與聖三位一體神生活的方式,擁有一個直接與上帝的關係。生命繼續的方式然而死亡就是它的核心這是一個可怕及恐怖的前景，因為這不能將我們從必要性和痛苦中釋放出來。基督已經復活是一個真實的自由人。而且因為祂不只是人，而是神–人，祂可以提供我們一個“新生命”。
教會,基督是神秘的復活的身體，每日我們經歷從死亡到真生命。這不是我們期望在未來發生的，但此時和此地卻環繞著我們。數不完的人們進入教會帶著他們的罪和他們的情慾，藉著復活的基督經歷恩典克服苦難成為聖徒。這就是，要成為真的實自由人，神的朋友。這個奇妙的事實告訴我們，基督教不是一個哲學概念，或一個組織，而是生命的樣式。這是復活的生命。是生命是愛和自由。

Abba Dorotheos said: “Once, when Abba Zosimas was talking about humility, one of the Sophist philosophers was there, listening to what he was saying. He wanted to learn exactly what he meant and he asked him, “Tell me, why do you consider yourself to be a sinner? Do you not know that you are a saint? Do you not know that you have virtues? Can you not see that you are practising the commandments? How can you believe that you are a sinner since you do all these things?” The elder could not find words to formulate his answer but he simply said to him, “I do not know how to explain it to you, but that’s the way it is”. The Sophist insisted and wanted to learn how this could be so. The elder, no finding words to explain it to him, started saying in his saintly simplicity, “Do not misunderstand me, indeed I am a sinner”.

When I saw the elder wondering how to answer, I said to him “I wonder, is this not like sophistry and medicine? When, for example, the doctor or Sophist learns the art of medicine or sophistry well and practices it, it gradually becomes a habit for him, and, as I said, little by little the soul imperceptibly assumes this art by the practising of it. This is more or less the same with humility when, where by keeping the commandments, humility becomes a habit and it is not possible to give an explanation of this in words”. When Abba Zosimas heard this, he was happy, embraced me and said, “You’ve found it; it is like you said”. The Sophist was also satisfied and he himself accepted that explanation”.

(Abba Dorotheos, On Humility)